درمان بیرون زدگی دیسک کمر (فتق دیسک کمر) با طب فیزیکی

آیا شما تا به حال دچار درد شدید و تیر کشنده در قسمت باسن تا پاهای خود شدید؟ اگر پاسخ شما به این سوال مثبت است بهتر است بدانید که این امر می‌تواند نشان دهنده فتق دیسک کمر یا بیرون زدگی دیسک کمر باشد. بین مهره‌های ستون فقرات یک بالشتک کوچک وجود دارد که به آن دیسک گفته می‌‌شود و نقش ضربه گیر را ایفا می‌‌کند. بیرون زدگی دیسک کمر در میان افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله بسیار شایع است. فتق دیسک کمر به وضعیتی گفته می‌‌شود که ماده نرم و ژله مانند درون دیسک به سمت بیرون هدایت می‌شود و باعث التهاب عصب در آن ناحیه خواهد شد. این وضعیت می‌‌تواند در هر طرف از ستون فقرات رخ دهد و به طور کلی به محل قرار گیری عصب مورد نظر در گردن یا کمر بستگی دارد و می‌تواند باعث بروز درد انتشار دهنده، بی حسی یا از دست دادن حس شود.

 علت بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟

 علاوه بر ضرب دیدن کمر و بالا رفتن سن و تحلیل رفتگی ستون فقرات عوامل دیگری نیز وجود دارند که باعث می‌شوند دیسک بیرون زدگی دیسک کمر افزایش پیدا کند. شما می‌توانید ضمن آشنایی با علل بروز این اختلال از فتق دیسک کمر جلوگیری کنید. برخی از علل شایع بیرون زدگی دیسک کمر به شرح زیر می‌باشند:

• افرادی که بین سن ۳۰ تا ۵۰ سالگی قرار دارند بیشتر دچار فتق دیسک کمر خواهد شد.
• برداشتن اشیا به صورت نامناسب به ویژه اجسام سنگین باعث فتق دیسک کمر خواهد شد. اگر شما برای بلند کردن اشیا به جای پاهای خود از کمرتان استفاده می‌کنید دچار این مشکل خواهید شد زیرا برداشتن اجسام این شیوه باعث می‌شود فشار زیادی به ستون فقرات وارد شود و دیسک بین مهره‌ها دچار آسیب دیدگی خواهد شد.
• چاقی و اضافه وزن باعث می‌‌شود که فشار زیادی به دیسک ناحیه کمر وارد شود زیرا باید سخت کار کند تا ستون فقرات را در حالت بهتری قرار دهد.
• اگر شما به صورت مداوم رانندگی می‌کنید یا به واسطه شغلی که دارید مدت زیادی در ماشین می‌‌نشینید ریسک بروز فتق دیسک کمر در شما بسیار بالا خواهد بود. قرار گرفتن در حالت نشسته به مدت طولانی باعث فشرده شدن ستون فقرات خواهد شد.
• استخر دخانیات باعث می‌شود که اکسیژن رسانی به ستون فقرات کاهش پیدا کند و این امر باعث تحلیل رفتگی دیسک خواهد شد.
• برخی افراد از لحاظ ژنتیکی بیشتر در معرض خطر فتق دیسک کمر قرار می‌‌گیرند

 علائم فتق دیسک کمر چیست؟

 در هنگام تولد حدود ۸۰ درصد از دیسک ستون فقرات از آب تشکیل شده است اما به تدریج و با بالا رفتن سن مقداری از این آب از بین خواهد رفت. برای اینکه ستون فقرات شما عملکرد خوبی داشته باشد باید دیسک بین مهره‌ها ذخایر آب کافی داشته باشند. در صورتی که دیسک آب درون خود را از دست بدهد از میزان انعطاف پذیری آن کاسته خواهد شد و ریسک بروز فتق دیسک افزایش می‌یابد. فتق دیسک کمر به وضعیتی گفته می‌‌شود که هسته داخلی آن به علت ضربه یا زمین خوردن پاره شود که این وضعیت باعث بیرون زدگی دیسک کمر خواهد شد. ستون فقرات شما از ۲۶ عدد استخوان ساخته شده است که به آنها مهره گفته می‌‌شود. بین مهره‌ها ۲۳ عدد دیسک نرم وجود دارد که ستون فقرات محافظت می‌کنند و مهره‌ها را در جای خود نگه می‌دارند. دیسک بین مهره‌ها به ژله داخل دونات تشبیه شده است که پوسته خارجی آن سفت است و داخل آن نرم می‌‌باشد. اگرچه برخی از افراد دچار درد یا هیچ گونه علامتی نمی‌شوند ممکن است برخی دیگر دچار التهاب اعصاب مجاور شوند. درد در قسمت پایین کمر معمولا اولین علامتی است که در فتق دیسک کمر خود را نشان می‌‌دهد. برخی از علائم شایع بیرون زدگی دیسک به شرح زیر می‌باشند:

• با توجه به محل بروز فتق دیسک در ناحیه لومبر، قفسه سینه یا گردن شما در هنگام راه رفتن دچار درد شدید در ناحیه بازو یا پا خواهد شد.
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه درگیر شده شایع است.
• فتق دیسک کمر باعث ضعیف شدن عضلات می‌‌شود و ریسک زمین خوردن شما در هنگام راه رفتن یا حمل کردن اشیا را افزایش خواهد داد.
• گاهی اوقات بیرون زدگی دیسک کمر باعث بروز مشکلات کاملا جدی از قبیل از دست دادن کنترل مثانه یا روده می‌شود که این اختلالات به علت تحت فشار قرار گرفتن ریشه اعصاب به وجود می‌آید.

 بیرون زدگی دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پزشک برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر به بررسی موارد زیر خواهد پرداخت:

• از شما درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید سوال می‌پرسد و سبک زندگی و سابقه پزشکی شما را ارزیابی خواهد کرد.
• به انجام معاینه جسمانی می‌‌پردازد.
• به بررسی قدرت عضلات، حس در آن ها و واکنش آنها می‌پردازد و از شما می‌خواهد که بنشینید، بایستید، راه بروید، خم شوید، شانه، بازو و گردن خود را تکان دهید.

 همچنین ممکن است پزشک درخواست انجام تست‌های تشخیصی زیر را برای تایید فتق دیسک کمر بدهد:

• پزشک از شما می‌خواهد به پشت دراز بکشید و پای خود را به صورت صاف بالا بیاورید این کار به تعیین محل دقیق در کمک خواهد کرد.
• عکس برداری توسط اشعه ایکس به پزشک برای رد یا تایید سایر اختلالات کمک خواهد کرد.
• سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی می‌تواند محل دقیق بیرون زدگی دیسک کمر را مشخص نماید.
• الکترومیوگرافی روشی است که در آن پزشک از تعدادی سوزن ریز استفاده می‌‌کند و به بررسی فعالیت عضلات می‌پردازد و با این روش درگیر شدن ریشه اعصاب به دنبال فتق دیسک را بررسی خواهد کرد.
• میلوگرام روشی است که در آن ماده حاجب به درون ستون فقرات تزریق می‌شود سپس پزشک از سی تی اسکن برای مشخص کردن محل و وسعت بیرون زدگی دیسک استفاده خواهد کرد.

 درمان بیرون زدگی دیسک کمر (فتق دیسک کمر)

 در بخش زیر به روش‌های درمانی رایج برای رفع درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر اشاره می‌کنیم:

 رفع التهاب  

 در مواردی که درد حاصل از فتق دیسک خفیف است رفع التهاب باعث کاهش درد خواهد شد. به عنوان مثال استفاده از کمپرس سرد یا گرم در ناحیه دردناک می‌تواند یک روش مناسب برای تسکین موقت درد و کاهش التهاب باشد. بهترین کار این است که روزی دو بار به صورت دمر دراز بکشید و یک یا دو عدد بالش را زیر ران خود بگذارید و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کمپرس را روی کمر خود قرار دهید. در صورتی که حتی علیرغم استفاده از این روش‌های درمانی درد شما بهبود پیدا نکرد بهتر است برای انجام یک معاینه کامل به پزشک مراجعه کنید.

 کاهش فشار از روی کمر

 کاهش فشار از روی دیسک فتق یافته بسیار مهم است. شما باید از پوشیدن کفش پاشنه بلند، خوابیدن روی شکم یا ایستادن و نشستن به مدت طولانی خودداری کنید. هنگامی ‌که قصد برداشتن یک جسم سنگین را دارید باید کمر خود را صاف نگه دارید و به جای کمر از ران و زانوی خود استفاده کنید. از خم شدن به صورت مکرر خودداری کنید و بر روی حفظ حالت مناسب بدن در هنگام ایستادن یا نشستن تمرکز کنید.

 مصرف داروهای مسکن

 در صورتی که درد حاصل از فتق دیسک متوسط باشد مصرف داروهای مسکن از قبیل ایبوپروفن، استامینوفن و ناپروکسن می‌‌تواند به بهبود درد و کاهش التهاب کمک کند. از آنجایی که این داروها به صورت موقت باعث تسکین درد می‌شوند باید قبل از آنکه آنها را به برنامه روزانه خود برای تسکین درد اضافه کنید با پزشک مشورت نمایید.

 تزریق دارو

 گاهی اوقات تزریق اپیدورال یا استروئید برای کاهش التهاب و تسکین علائم و نشانه‌های بیماری بسیار سودمند است.

 فیزیوتراپی

 در اکثر موارد مراجعه به متخصص فیزیوتراپی در تسکین درد حاصل از فتق دیسک کمر و بازآموزی بدن برای جلوگیری از بروز مجدد درد در ناحیه گردن یا کمر بسیار مفید خواهد بود. شما باید برای کسب نتایج بهتر از درمان به پزشکی مراجعه کنید که همکاری نزدیکی با متخصص فیزیوتراپی دارد زیرا در این شرایط دوران بهبود با سرعت بیشتری سپری خواهد شد. متخصص فیزیوتراپی در جلسه اول و در ارزیابی‌های اولیه به بررسی شرایط شما می‌پردازد سپس یک برنامه جامع را برای درمان دیسک فرد یافته طراحی خواهد کرد. برنامه فیزیوتراپی معمولاً شامل موارد زیر است:

• مدالیته‌های کنترل درد از قبیل کمپرس گرم، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست و درمان دستی و به حرکت در آوردن بافت نرم
• آموزش به بیمار در خصوص حالت بدن، برداشتن اشیا به کمک روش‌های صحیح و توضیح دادن فعالیت‌های ممنوع برای کمک به بهبود دیسک
• انجام دادن تمرینات ورزشی برای کاهش میزان فتق دیسک و تسکین علائم و نشانه‌های آن
• تمرینات مخصوص تقویت عضلات مرکزی و انعطاف پذیری برای جلوگیری از عود مجدد درد و بهبود فعالیت جسمانی

 تمرینات ورزشی

 تمرینات ورزشی و کششی خاصی وجود دارد که به تسکین درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر کمک می‌کنند. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند نحوه انجام دادن این تمرینات به طور صحیح را یاد بدهد تا از میزان فشاری که به دیسک وارد می‌‌شود کاسته شود و همچنین به علت حالت نامناسب بودن بدن فشار کمتری به ستون فقرات وارد شود. با قوی تر شدن عضلات فشار کمتری به دیسک وارد می‌‌شود و در نتیجه از میزان درد شما کاسته خواهد شد.

 انجام عمل جراحی

 انجام عمل جراحی فقط در موارد بسیار شدید توصیه می‌شود زیرا در اکثر موارد می‌توان به خوبی به کمک روش‌های مراقبتی و فیزیوتراپی به درمان دیسک فتق یافته پرداخت. روش‌هایی که برای جراحی فتق دیسک کمر مورد استفاده قرار می‌گیرند از تهاجم کمتری برخوردار هستند و میزان موفقیت آنها بالا است اما دوران بهبود در آنها می‌تواند طولانی باشد. در صورتی که شما به انجام عمل جراحی نیاز داشته باشید فیزیوتراپی نیز برای توانبخشی عضلات ستون فقرات و بهبود عملکرد مفاصل این ناحیه ضروری خواهد بود تا شما به طور کامل بهبود پیدا کنید و از فتق مجدد دیسک در قسمت پایین و بالای قسمتی که جراحی شده است جلوگیری شود. روش‌ها و تکنیکهای مختلفی برای کاهش درد وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:

• دیسککتومی‌ روشی است که بخشی از دیسک یا دیسک فتق یافته به طور کامل تخلیه می‌شود.
• لامینکتومی ‌روشی است که لامینای مهره خارج می‌شود.
• در لامینوتومی‌ قسمت مجرای لامینای مهره بزرگ تر می‌شود تا فضای بیشتری برای ریشه عصب ایجاد گردد.
• فیوژن ستون فقرات روشی است که از قطعات فلزی و پیوند استخوان برای متصل کردن دو یا چند مهره به هم استفاده می‌شود.
• گاهی اوقات نیز از یک دیسک مصنوعی استفاده می‌شود و به جای دیسک آسیب دیده قرار داده خواهد شد.

 آیا می‌توان از بیرون زدگی دیسک کمر جلوگیری کرد؟

 در اکثر مواقع بیرون زدگی دیسک کمر به علت بالا رفتن سن و تحلیل رفتگی ستون فقرات ایجاد می‌‌شود. خوشبختانه روش‌های زیادی وجود دارد که به تقویت ستون فقرات و حفظ آنها در حالت مناسب کمک می‌‌کنند تا ریسک بروز فتق دیسک کمر کاهش پیدا کند. برخی از این نکات به شرح زیر می‌باشند:

• ورزش کنید. بدون شک ورزش کردن از بروز آسیب دیدگی جلوگیری می‌کند و به تقویت عضلات می‌پردازد که از ستون فقرات محافظت می‌کنند. به علاوه برخی از تمرینات ورزشی از قبیل یوگا و پیلاتس نیز از بیرون زدگی دیسک جلوگیری می‌کنند. دوچرخه سواری، پیاده روی و شنا نیز از جمله تمرینات پیشگیری کننده بسیار خوب محسوب می‌شوند.
• انجام دادن تمرینات کششی در طول روز از بروز علایم و نشانه‌های فتق دیسک جلوگیری می‌کند و باعث انعطاف پذیری ستون فقرات خواهد شد.
• حفظ حالت صحیح بدن با مزایای بسیار زیادی از قبیل کاهش درد مزمن گردن و کمر، تسکین میگرن و بهبود اعتماد به نفس و افزایش انرژی بدن همراه است. حفظ حالت صحیح بدن به رفع فشار از روی ستون فقرات و کمر کمک می‌‌کند و به شما برای برداشتن اشیا به طور صحیح کمک خواهد کرد.
• تناسب اندام داشتن سبک زندگی سالم رمز سلامت ستون فقرات است. همان طور که در قسمت بالا اشاره کردیم چاقی و اضافه وزن از علل شایع بیرون زدگی دیسک کمر محسوب می‌شوند زیرا فشار زیادی را به دیسک و ستون فقرات وارد می‌کند. اضافه وزن باعث می‌شود که ستون فقرات سخت تر کار کند و این امر باعث می‌شود که ریسک بیرون زدگی دیسک افزایش پیدا کند. رژیم غذایی سالم برای تناسب اندام از وارد شدن فشار زیاد به ستون فقرات جلوگیری می‌کند.