گزگز، سوزش، داغی، ‌‌سوزن ‌سوزن ‌شدن‌ و خواب رفتن پاها

گزگز یا پاراستزیا عبارت است از احساس مور مور، سوزش، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌هاي بدن که معمولاً در ناحیه ران یا پاها احساس می‌شود. این حالت معمولاً هیچ گونه دردی به همراه ندارد، اما می‌تواند باعث بی‌حسی یا خارش شود. خواب رفتن و سوزن سوزن شدن اندام‌های بدن معمولاً حالت موقتی دارد، اما گاهی از اوقات ممکن است که به صورت درازمدت (مزمن) باشد.

علت گزگز و خواب رفتن اندام‌ها

خواب رفتن اندام‌های بدن می‌تواند ناشی از چند عامل مختلف از جمله موارد زیر باشد:

علل به خواب رفتن موقتی دست و پا

خیلی از افراد ممکن است گاه گاهی خواب رفتن دست و پا را به صورت موقتی تجربه کنند. این حالت هنگامی پیش می‌آید که یک فشار مداوم بر روی قسمتی از بدن وارد می‌شود و خونرسانی به اعصاب آن ناحیه را متوقف می‌کند. این امر باعث می‌شود که اعصاب آن قسمت از بدن نتواند که سیگنال‌های عصبی مهم را به مغز بفرستد. دکتر سعیدی معتقد است که “روش درمانی مناسب برای رفع خواب رفتن و گزگز مزمن دست و پا به عامل زمینه‌ای یا علت به وجود آمدن آن بستگی دارد. برای مثال اگر ناشی از دیابت باشد، درمان آن نیز باید متمرکز بر کنترل میزان گلوکز خون از طریق تکنیک‌های فیزیوتراپی و ورزش باشد. بنابراین آنچه که در درمان سوزن سوزن شدن زانو، خواب رفتن و گزگز دست و پا اهمیت دارد، تشخیص صحیح عامل حامل زمینه‌ای به وجود آورنده آن است. به همین دلیل هم روش‌های درمانی که برای رفع این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد، بر اساس علت آن متفاوت خواهد بود و برای هر بیمار روشی انتخاب می‌شود که به بهترین شکل بتواند نیاز او را برآورده کند”.

سایر علل رایج برای به خواب رفتن موقتی اندام‌ها عبارت است از:

• یک بیماری به نام رینود (Raynaud) که باعث اختلال در خونرسانی به نواحی خاصی از بدن از قبیل انگشتان دست و پا می‌شود و معمولاً در اثر دمای پایین هوا و یا در بعضی از مواقع توسط اضطراب و استرس روانی تحریک می‌شود.
• تنفس سریع یا نفس نفس زدن (در اثر اضطراب زیاد)

علل به خواب رفتن دست و پا در درازمدت (مزمن)

گاهی از اوقات به خواب رفتن دست و پا ممکن است که در طی یک دوره زمانی طولانی به طور مکرر اتفاق افتد. در این صورت می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری یا مشکل جدی در سلامتی شخص باشد. بیماری‌های بسیار زیادی می‌تواند باعث به خواب رفتن و سوزن سوزن شدن اندام‌های بدن شود که مهم‌ترین آن عبارتند از:

• دیابت – یک بیماری است که در اثر آن میزان گلوکز خون به طور غیر معمول بالا می‌رود.
• فشرده شدن عصب اولنار (عصب زند زیرین) – عصب اولنار از گردن شما آغاز می‌شود و به طرف پایین تا بازو و آرنج شما امتداد پیدا می‌کند و از آنجا به داخل انگشت کوچک در کنار دست شما کشیده می‌شود. اگر این عصب در هر نقطه‌ای از مسیر خود فشرده شود، می‌تواند باعث گز گز دست‌ها شود. اما این عارضه اغلب در اثر فشرده شدن عصب در محل پشت مفصل آرنج اتفاق می‌افتد.
• سیاتیک  درد ناشی از حساس شدن یا فشرده شدن عصب سیاتیک که از پشت لگن و از داخل باسن‌ها به طرف پایین تا ران و نوک پاها امتداد پیدا می‌کند.
• به خواب رفتن مداوم دست و پا می‌تواند در اثر مصدومیت یا استفاده از روش‌های درمانی خاصی مانند شیمی درمانی برای معالجه بیماری‌ها نیز ایجاد شود.
• عوارضی از قبیل سکته مغزی، اسکلروز چندگانه (ام اس) و در موارد بسیار نادر، تومورهای مغزی، می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی سیستم عصبی و به خواب رفتن مداوم اندام‌ها شود.
• سوء تغذیه – که در اثر آن بدن به دلیل فقر رژیم غذایی دچار کمبود عناصر غذایی ضروری می‌شود.
• کمبود ویتامین B12
• آسیب‌دیدگی اعصاب در اثر عفونت، مصدومیت یا کارکرد مداوم یک عضو بدن
• بیماری اسپوندیلوز گردن در اثر این بیماری، استخوان‌ها و بافت‌های ستون فقرات به مرور زمان دچار فرسودگی و سایش می‌شوند. ساییدگی مهره‌ها در اثر این عارضه منجر به گیر افتادن اعصاب و فشرده شدن آنها شده و در بعضی از موارد باعث به خواب رفتن دست و پا می‌شود.

علائم

به خواب رفتن دست و پا علاوه بر سوزن سوزن شدن و گزگز دست و پا می‌تواند علائم دیگری نیز داشته باشد که برخی از مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر است:

• کمر درد
• خارش
• بی حسی
• گرفتگی عضلات
• سرگیجه
• تغییر در قدرت بینایی
• بی‌حالی و ضعف جسمی
• مشکل در راه رفتن
• گیجی یا حواس‌پرتی
• از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع
• جوش‌های پوستی
• سر درد
• کاهش غیر طبیعی وزن بدن
• فتق دیسک‌های ستون فقرات 

تشخیص گز گز دست و پا

گزگز دست و پا به دلیل آنکه می‌تواند ناشی از علت‌های احتمالی مختلفی باشد، تشخیص آن به راحتی تشخیص بیماری‌های دیگر نیست. برای تشخیص این عارضه، پزشک شما یک معاینه فیزیکی کامل انجام داده و سؤالاتی در مورد سوابق پزشکی، سوابق فامیلی، فعالیت‌های اجتماعی، برنامه غذایی، بیماری‌های عفونی و میزان مواجهه با مواد سمی از شما می‌پرسد.

پزشک شما ممکن است که به منظور تشخیص بیماری‌های خاصی که احتمالاً موجب به خواب رفتن و گزگز دست و پا می‌شود، آزمایش‌هایی از قبیل آزمایش خون، بیوپسی عصب، آزمون عملکرد غده تیروئید، اندازه‌گیری میزان ویتامین‌ها، آزمایش مایع نخاعی، الکترومیوگرام (آزمایشی برای اندازه‌گیری میزان فعالیت عضلات)، سی تی اسکن و ام آر آی را نیز تجویز کند.

روش‌های درمان گز گز دست و پا

گزگز و به خواب رفتن دست و پا را می‌توان به سادگی از طریق آزاد کردن فشار وارد بر عصب در ناحیه آسیب‌دیده، به طور موقتی تسکین داد. این کار باعث برقراری مجدد جریان خون و رفع بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در ناحیه مورد نظر می‌شود. اما برای درمان دائمی این عارضه لازم است عامل زمینه‌ای که باعث به وجود آمدن آن شده است، درمان شود.

مکمل‌های تنظیم کننده هورمون‌ها

این مکمل‌ها به جای هورمون، ترکیباتی در خود دارند که غدد هورمونی را وادار به تولید مقدار بیشتری از هورمون مربوطه کرده و تعادل هورمونی بدن را تنظیم می‌کنند. از این مکمل‌ها برای برقراری تعادل در میزان هورمون استروژن و چندین هورمون دیگر که میزان تولید آنها در اثر یائسگی کاهش یافته است، استفاده می‌شود. در نتیجه، گز گز دست و پا و سایر علائم ناشی از عدم تعادل هورمونی برطرف خواهد شد. این مکمل‌ها را می‌توان برای دوره‌های طولانی هم بدون هیچ خطری مصرف نمود، زیرا در ترکیب آنها از هورمون‌های خارجی استفاده نشده است.

فیزیوتراپی و کاهش تنش روحی

یکی از عوامل کلیدی در درمان گزگز و خواب رفتن دست و پا، برطرف کردن اضطراب و تنش‌های روحی می‌باشد. برای این منظور چندین روش فیزیوتراپی وجود دارد که می‌توان از آن استفاده کرده و گزگز دست و پا را برطرف نمود. همچنین پزشک شما ممکن است که به شما توصیه کند تا در سبک زندگی خود و یا شرایط شغلی خود تغییراتی ایجاد کنید تا میزان تنش‌های روحی و روانی شما کاهش پیدا کند. برای کمک به کاهش خواب رفتن دست و پا، روش‌های کاملاً ساده و در عین حال مؤثری وجود دارد که شما با استفاده از آنها می‌توانید احساس سوزش و گزگز دست و پای خود را برای همیشه برطرف کنید.

جراحی بسته

برای این عمل روش‌های بسیار زیاد و متنوعی وجود دارد. برای مثال روش‌هایی از قبیل اوزون درمانی  و تزریق پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت  می‌تواند میزان خونرسانی و مقدار عناصر غذایی ضروری در پاها را افزایش داده و موجب رفع گزگز پا شود.

کایروپراکتیک

درمان‌های دستی می‌تواند به کاهش علائم گزگز و سوزن سوزن شدن پاها در مواردی که علت آن بیماری‌هایی از قبیل دیسک کمر یا اسپوندیلوتزیس باشد، کمک زیادی نماید.

ماساژ درمانی

ماساژ دادن ستون فقرات و بافت‌های اطراف نخاع می‌تواند در آزادسازی و کاهش فشار وارد بر اعصاب نخاعی که در اثر آرتروز  مفاصل ستون فقرات ایجاد شده است، تأثیر زیادی داشته باشد. درمان علائم آرتروز می‌تواند باعث کاهش فشار وارد بر اعصاب و کاهش خواب رفتن و گز گز پاها در آینده شود.

رژیم غذایی

در صورتی که شما از کمبود ویتامین‌های خاصی رنج می‌برید، ممکن است که مکمل‌های حاوی ویتامین برایتان تجویز شود. همچنین اگر خواب رفتن دست و پای شما به خاطر مصرف یک داروی خاص باشد، می‌توان با تغییر دوز آن دارو یا تغییر در روش مصرف آن، عارضه به خواب رفتن دست و پا را نیز برطرف نمود. اعصاب واقع در بدن ما برای آنکه بتواند عملکرد سالمی داشته باشند، به ویتامین‌های E، B1، B6، B12 و نیاسین احتیاج دارند. اما زیاد بودن مقدار هر کدام از این ویتامین‌ها می‌تواند باعث سوزن سوزن شدن پاهای شما شود. از طرفی کمبود این ویتامین‌ها هم باعث بروز بیماری‌هایی از قبیل نوروپاتی محیطی خواهد شد.

شما با مشورت با پزشک خود در مورد برنامه‌ها و عادات غذایی خود می‌توانید اهمیت مصرف روزانه ویتامین‌ها را بیشتر و بهتر بشناسید و با داشتن یک برنامه غذایی سالم از بروز مشکلاتی مانند خواب رفتن دست و پا جلوگیری کنید.

بیماری نوروپاتی محیطی که خود می‌تواند یکی از علل شایع برای خواب رفتن دست و پا باشد، در بعضی از موارد ممکن است در اثر دیابت به وجود بیاید. در واقع حدود 30% از کل بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی، به خاطر ابتلاء به دیابت دچار این بیماری شده‌اند. برآوردهای انجام شده حاکی از آن است که حدود دو سوم از بیماران دیابتی از نوعی از آسیب‌دیدگی اعصاب رنج می‌برند. علائمی مانند مواردی که در بالا به آنها اشاره شد و نیز به خواب رفتن و سوزن سوزن شدن پاها می‌تواند از اولین نشانه‌های ابتلاء به دیابت باشد.

تحرک و فعالیت فیزیکی منظم

ورزش کردن  و انجام فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند باعث جلوگیری از تشدید مشکلات موجود در خونرسانی به اندام‌های بدن و حتی بهبود جریان خون در بدن شود. ورزش‌های تقویتی باعث افزایش قدرت عضلات بدن می‌شوند، در حالی که ورزش‌هایی مانند یوگا و پیلاتس در آرام‌سازی و رفع تنش‌های روحی تأثیر زیادی دارند. بعضی از ورزش‌هایی که شما می‌توانید جهت کاهش بی‌حسی و به خواب رفتن پاها انجام دهید در شکل‌های زیر نشان داده شده است. اما باید به خاطر داشته باشید که بی‌حسی و به خواب رفتن پاها می‌تواند در اثر عوامل زمینه‌ای بسیار مختلفی ایجاد شود و بنابراین ورزش‌های مناسب برای شما باید حتماً توسط پزشک و بر اساس معاینات انجام شده بر روی شما تجویز گردد تا باعث تشدید مشکلات شما نشود.