پارگی دیسک کمر یک اختلال شایع است که در آن یکی از ساختارهای ستون فقرات که شبیه بالشتک است و به جذب ضربه می‌پردازد و بین مهره‌های ستون فقرات قرار گرفته است جابجا میشود و از محل اصلی خود خارج می‌گردد. اگرچه دیسک کمر میتواند در تمام سطوح ستون فقرات رخ بدهد این اختلال در قسمت پایین کمر بیشتر به وجود میآید زیرا ستون فقرات این ناحیه بخش بیشتری از وزن بدن را تحمل میکند و از ناحیه سر تا قسمت پایین کمر ادامه دارد. در چنین شرایطی ساختارهایی که قسمت پایین کمر را به وجود می‌‌آورند از قبیل دیسک بیشتر در معرض آسیب دیدگی قرار می‌گیرند. در این مقاله به آنچه که لازم است درباره دیسک کمر بدانید اشاره می‌‌کنیم.
فهرست مطالب
پارگی دیسک کمر به چه معناست؟
یک راه برای به خاطر سپردن تفاوت بین دیسک کمر و فتق دیسک وجود دارد این است که محل شروع آسیب دیدگی را به شناسایی در صورتی که آسیب دیدگی در داخل دیسک به وجود بیاید بر روی رشته‌های فیبروزی هسته دیسک تاثیر می‌‌گذارد و این احتمال وجود دارد که ماده نرم و ژله مانند هسته دیسک به بیرونش نکند و سالم باقی بماند که به این وضعیت فتق دیسک گفته میشود. از سوی دیگر دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که قسمت بیرونی رشته‌های فیبروزی هسته پاره شوند یا به نحوی دچار مشکل شوند و هسته داخل دیسک به بیرون از ساختار دیسک نشت کند. درد و سایر علائم و نشانه‌های مرتبط با دیسک کمر به علت تماس مواد داخل هسته دیسک با ریشه اعصاب ستون فقرات به وجود می‌‌آیند. فتق دیسک معمولاً یا به علت تغییرات تحلیل برنده در ستون فقرات به وجود میآید یا آسیب دیدگی دیسک. دیسک کمر همانند فرق دیسک همیشه باعث به وجود آمدن علامت و نشانه نخواهد شد و این مسئله به نشت مواد داخل هسته دیسک و تماس با ریشه اعصاب ارتباط ندارد. در صورتی که علائم و نشانه‌های این اختلال به وجود بیایند شبیه علائم و نشانه‌های فتق دیسک خواهد بود و با درد، مشکلات حسی ناشی از درگیر شدن عصب، ضعف یا بی حسی همراه میشود که به بازو یا پا انتشار پیدا میکند اما برخلاف باور عموم فتق دیسک در مقایسه با دیسک کمر مشکل کم اهمیتی نیست. فتق دیسک در چند مرحله پیشرفت میکند و از سقوط تا بیرون زدگی و در نهایت جدا شدن کامل متغیر است که مواد داخل دیسک به طور کامل از ساختار اصلی دیسک خارج میشوند.
علائم و نشانه‌های دیسک کمر چیست؟
هنگامی که مواد نرم داخل هسته دیسک از ساختار دیسک خارج میشوند و به ریشه اعصاب می‌‌رسند شما دچار درد خواهید شد و ممکن است با سایر علائم و نشانه‌ها از قبیل ضعف، بی حسی یا برق گرفتگی یا سوزن سوزن شدن که به دست و پا نیز منتقل میشود مواجه شوید. در صورتی که این علائم به وجود بیایند به این وضعیت رادیکولوپاتی می‌‌گویند و اگر این اختلال در پاها ایجاد شود معمولاً از آن تحت عنوان سیاتیک یاد میشود. علائم و نشانه‌های دیسک کمر میتواند با توجه به محل بروز آسیب دیدگی ستون فقرات متغیر باشد. به طور کلی در این شرایط شما دچار یک یا چند مورد از علائم و نشانه‌هایی که در قسمت بالا به آنها اشاره کردیم خواهید شد. اکنون این سوال مطرح میشود که چگونه تحت فشار قرار گرفتن عصب در ستون فقرات ناحیه لومبر باعث بروز علائم و نشانه‌هایی میشود که بر روی اعضای بدن شما تاثیر می‌‌گذارد؟ پاسخ این سوال به آناتومی اعصاب بستگی دارد ریشه‌های عصب در ستون فقرات از محل خود و در قسمت مرکزی نخاع به اعصاب کوچکتری تبدیل میشوند و به سراسر بدن می‌روند. ریشه هر عصب به یک نقطه خاص از بدن ارتباط دارد و اعصابی که برای نقطه می‌روند فقط بر روی همان نقطه تاثیر خواهند گذاشت. به این نقاط درماتوم برای انتقال حس عصب و میوتوم برای انتقال پیام‌های حرکتی گفته میشود.
فاکتورهای خطر در بروز دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر معمولا به علت یک اتفاق خاص از قبیل ضربه یا آسیب دیدگی به وجود نمی‌‌آید بلکه به دنبال فعالیت‌های روزمره ما در طول روز ایجاد میشود. برخی از فاکتورهایی که باعث میشود ریسک دیسک کمر افزایش پیدا کند عبارتند از چاقی و اضافه وزن، استعمال دخانیات، نامناسب بودن حالت بدن و نداشتن فعالیت جسمانی یا انجام دادن برخی مشاغل که با حرکات تکراری ستون فقرات همراه هستند. هنگامی که یک آسیب دیدگی باعث بروز دیسک کمر میشود علت دیسک کمر چرخش کمر در نظر گرفته میشود یا آنکه کمر با قدرت زیاد یا به طور ناگهانی چرخیده و آسیب دیده است. سن نیز نقش مهمی را در بروز دیسک کمر ایفا میکند. با بالا رفتن سن تغییرات تحلیل برنده متعددی در ساختارهای ستون فقرات به وجود میآید که باعث فتق دیسک یا پارگی دیسک میشوند. پزشکان عقیده دارند که محل بروز دیسک کمر با بالا رفتن سن تغییر میکند و در جوانان بیشترین قسمتی که دچار دیسک کمر میشود ناحیه پایین کمر است و با بالا رفتن سن نقاط بالاتر ستون فقرات آسیب خواهند دید. از سوی دیگر با بالا رفتن سن دیسک بین مهره‌ها خشک میشود و این امر بدین معنا است که ماده نرم و ژله مانند درون هسته دیسک افراد مسن بسیار کم است و به راحتی دچار دیسک کمر میشوند. یک تحقیق نشان داده است که لغزش دیسک در افراد مسن یک اختلال نادر است. شاید تعجب کنید اگر به شما بگویم جنسیت بر روی ریسک بروز دیسک کمر تاثیر می‌‌گذارد و مردان در مقایسه با زنان بیشتر دچار آسیب دیدگی کمر خواهند شد. به غیر از دلایلی که در بخش بالا به آنها اشاره کردیم مشکلات قبلی ستون فقرات از قبیل فتق دیسک و مواردی از این قبیل باعث میشوند که ریسک بروز دیسک کمر افزایش پیدا کند.
دیسک کمر چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک برای تشخیص دیسک کمر به بررسی ساختارهای اطراف به دیسک ستون فقرات از قبیل سایز و شکل مواد دیسک لغزش یافته می‌پردازد. اگرچه برخی از افراد از عبارات فتق دیسک و دیسک کمر به جای هم استفاده می‌کنند این دو اختلال بر اساس دو فاکتور زیر با هم تفاوت دارند:
- فتق دیسک در کمتر از ۲۵ درصد از ساختارهای ستون فقرات رخ می‌دهد.
- دیسک کمر در بیشتر از ۲۵ درصد از ساختارهای ستون فقرات رخ می‌دهد.
فتق دیسک کمر معمولا بیشتر از محدوده سلامت دیسک که حدود ۳ میلی متر یا کمتر است خارج نمی‌‌شود و در مقایسه با دیسک کمر با علائم و نشانه‌های کمتری همراه است. تشخیص دیسک کمر همانند اکثر مشکلات ستون فقرات با بررسی سابقه پزشکی و سوال از بیمار در خصوص علائم و نشانه‌هایی که دارد محقق خواهد شد. تعداد زیادی از پزشکان برای تشخیص دیسک کمر درخواست انجام اسکن ام آر آی و مطالعه هدایت عصبی و سایر روش‌ها را می‌‌دهند. پزشک برای تشخیص هرگونه آسیب دیدگی در عصب که باعث دیسک کمر شده است به بررسی حس در اندام‌ها می‌پردازد.
درمان پارگی دیسک کمر
اگرچه جراحی دیسککتومی معمولا موثرترین روش برای تسکین درد ناشی از دیسک کمر است اغلب دوران بهبود پس از جراحی حداقل شش هفته طول می‌‌کشد و حدود ۹۰ درصد از موارد دیسک کمر بدون درمان برطرف خواهد شد. روش‌های درمانی مراقبتی برای دیسک کمر ناحیه پایین ستون فقرات شامل دارو درمانی، استفاده از شل کننده‌های عضلانی و مصرف داروهای ضد التهاب و تزریق استروئید در فضای اپی دورال و فیزیوتراپی است.
رفع التهاب
در مواردی که درد ناشی از دیسک کمر خفیف است رفع التهاب باعث کاهش درد خواهد شد. به عنوان مثال استفاده از پد گرمایی یا پد سرمایی روی ناحیه مورد نظر میتواند به طور موقت باعث کاهش درد و التهاب شود. برای استفاده از کمپرس سرد یا گرم باید به پشت دراز بکشید و یک یا دو عدد بالش زیر لگن خود قرار دهید و دو بار در طول روز و هر بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از مزایای این روش برای من شوید. درصورتی که درد حتی پس از استفاده از این روش‌ها از بین نرفت باید برای انجام ارزیابی‌های جامع و کامل به پزشک مراجعه کنید یا از متخصص فیزیوتراپی کمک بگیرید.
توجه به حرکات بدن
شما باید از میزان فشاری که به دیسک کمرتان وارد میشود به تایید و برای این کار باید از پوشیدن کفش پاشنه بلند، خوابیدن روی شکم و ایستادن یا نشستن به مدت طولانی خودداری کنید. در هنگام برداشتن اشیا کمر خود را صاف نگه دارید و به جای کمر از زانو و ران خود استفاده نمایید. از خم شدن به صورت مکرر خودداری کنید و در هنگام نشستن یا ایستادن بر حفظ حالت صحیح بدن خود تمرکز داشته باشید.
مصرف داروهای مسکن
در مواردی که درد حاصل از دیسک کمر متوسط است مصرف برخی از داروهای مسکن از قبیل ایبوپروفن و ناپروکسن یا استامینوفن میتواند به کاهش درد و رفع التهاب کمک کند. از آنجایی که این داروها به طور موقت باعث تسکین درد میشوند باید قبل از مصرف آنها به صورت روزانه با پزشک خود صحبت کنید.
مراجعه به متخصص فیزیوتراپی
روش‌های متعددی برای تسکین درد کمر ناشی از دیسک کمر وجود دارد. فیزیوتراپی اولین خط درمانی برای بهبود محسوب میشود و در اکثر موارد مراجعه به متخصص فیزیوتراپی باعث کاهش درد ناشی از دیسک کمر خواهد شد و برای پیشگیری از درد کمر و گردن در آینده روش‌های مخصوصی را به شما یاد خواهد داد. هنگامی که یک پزشک مراجعه می‌کنید باید اطمینان حاصل کنید که با متخصص فیزیوتراپی همکاری نزدیکی دارد و به شما برای کسب نتایج دلخواه و بهبود هرچه سریع تر کمک میکند. همکاری پزشک شما با متخصص فیزیوتراپی شما را با مزایای زیادی مواجه خواهد کرد. این روش برای برخی از افراد موثر است زیرا مواد نرم داخل هسته دیسک که از دیسک خارج شده اند با گذر زمان توسط بدن جذب میشوند. شما می‌توانید با پزشک خود در خصوص انتخاب بهترین روش برای درمان صحبت کنید. هدف از درمان دیسک کمر با مصرف دارو و فیزیوتراپی این است که از میزان درد شما کاسته شود. فیزیوتراپی همچنین باعث افزایش توانایی عملکردی شما و جلوگیری از بروز آسیب دیدگی بیشتر خواهد شد. به خاطر داشته باشید که مراجعه به متخصص فیزیوتراپی برای بهبود درد نیازمند همکاری شما است. معمولاً برنامه فیزیوتراپی شامل مدالیته‌های درمانی مختلفی از انجام دادن تمرینات ورزشی توصیه شده توسط پزشک در منزل به شما برای کسب نتایج دلخواه کمک خواهد کرد. به عبارتی استفاده از روش‌های درمانی ترکیبی به جای یک روش میتواند به تسریع فرایند بهبود کمک کند.
ورزش درمانی
تمرینات ورزشی و کششی متعددی وجود دارد که به تسکین درد ناشی از دیسک کمر کمک میکند. متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام این تمرینات را به شما یاد می‌دهد تا از میزان فشاری که به علت الگوی نامناسب راه رفتن به دیسک وارد میشود کاسته شود. با قوی تر شدن عضلات ستون فقرات از میزان فشار بر دیسک کاسته میشود و این امر باعث تسکین درد خواهد شد.
جراحی دیسک کمر
در صورتی که شما به مدت شش هفته جلسات فیزیوتراپی را انجام داده اید اما درد شما بهبود پیدا نکرده است و تغییری در عملکرد جسمانی شما ایجاد نشده است پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. به طور کلی برای درمان دیسک کمر جراحی دیسککتومی توصیه میشود. پیشرفت‌های به دست آمده در عرصه سلامت روش‌های جراحی کم تهاجمی را برای درمان مشکلات ستون فقرات ارائه کرده است که از مزایای این روش می‌‌توان به کوچک بودن محل برش‌ها و تسریع فرآیند بهبود اشاره کرد. هرچه برش‌های ایجاد شده کوچک تر باشند ریسک بروز عفونت به حداقل خواهد رسید شما با مشورت پزشک می‌توانید بهترین تصمیم را برای درمان دیسک کمر اتخاذ کنید. پزشک مزایای جراحی باز ستون فقرات و جراحی کم تهاجمی را برای شما توضیح خواهد داد. تحقیقات انجام شده حاکی از مزایای بی نظیر و متعدد جراحی کم تهاجمی ستون فقرات و برتری آن نسبت به جراحی باز است و این مسئله در خصوص جراحی گردن و قسمت پایین کمر صدق میکند اما در یک تحقیق که در این رابطه انجام شده است و محققان به مقایسه جراحی باز و جراحی کم تهاجمی پرداخته اند متوجه شده اند که جراحی کم تهاجمی به اندازه جراحی باز به روش قدیمی باعث رفع کمر درد و پا درد نخواهد شد. این تحقیقات همچنین نشان داده که در جراحی کم تهاجمی ستون فقرات احتمال نیاز به بستری شدن مجدد بیمار کمی بیشتر است اما تفاوت در نتایج حاصل از این دو روش جراحی کم است.
