شانه دردی که حرکت را محدود می‌کند، عارضه شایعی است و در اثر آسیب دیدن یا مشکلات مفصل شانه و ساختارهای اطراف آن بروز می‌یابد. شانه به دلیل دامنه حرکتی گسترده‌اش بیشتز از دیگر مفصل‌های بدن مستعد آسیب‌دیدگی است. گاهی اوقات استراحت و پرهیز از انجام دادن فعالیت‌های مولد درد تنها کاری است که برای کاهش علائم و فرصت دادن به التیام شانه لازم است. استفاده از کیسه یخ و مصرف داروهای ضدالتهاب نیز به رفع علائم کمک می‌کند. تمرین‌های پایدار کننده شانه برای کنترل درد برخی بیماران مفید است. علائم بسته به علل شانه درد ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. فیزیوتراپی گاهی اوقات برای بازیابی عملکرد عادی شانه لازم است. برخی بیماران نیاز به جراحی دارند.
اگر شانه درد بعد از یک دوره استراحت بهبود نیابد یا اگر شانه درد پی‌آمد آسیب‌دیدگی باشد، بهترین کار این است که برای بررسی وضعیتتان و بهره‌مندی از درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
فهرست مطالب
علل شایع شانه درد
عارضه‌های مختلفی باعث شانه درد و کاهش حرکت مفصل شانه می‌شود؛ در این بخش با شایع‌ترین علل شانه درد آشنا می‌شوید.
اختلال‌های روتاتور کاف
روتاتور کاف به مجموعه‌ای از عضلات و تاندون‌ها گفته می‌شود که در حرکت دادن شانه و ثابت نگه داشتن مفصل نقش دارند. اختلال‌های روتاتور کاف پی‌آمد التهاب یا آسیب دیدن عضلات یا تاندون‌های روتاتور کاف یا التهاب بورس زیراخرمی (ساب آکرومینال) است که اصطلاحاً بورسیت زیراخرمی گفته می‌شود. بورس زیراخرمی کیسه مملو از مایعی است که زیر بلندترین بخش شانه قرار دارد.
عامل‌های زیر موجب التهاب می‌شود:
- ساییدگی ناشی از بالا رفتن سن
- فعالیت‌هایی که نیاز به حرکت‌های مکرر یا مداوم شانه دارد ـ به خصوص فعالیت‌هایی مانند شنا یا نقاشی که مستلزم بردن دست بالای شانه است.
- بلند کردن بارهای سنگین
- آسیب‌دیدگی
آسیب‌دیدگی جدی روتاتور کاف و درمان نکردن التهاب تاندون‌ها می‌تواند منجر به پارگی روتاتور کاف شود.
درد ناشی از مشکلات روتاتور کاف معمولاً در جلو یا سمت خارجی شانه احساس می‌شود، به ویژه زمانی که بیمار بازویش را بالا می‌برد یا جسمی را تا بالای سر بلند می‌کند. درد معمولاً هنگام دراز کشیدن روی تختخواب، به ویژه دراز کشیدن روی پهلوی دردناک بیشتر می‌شود. آسیب‌دیدگی‌های مختلفی باعث ضعیف شدن عضلات شانه، محدود شدن حرکت شانه و درد مداوم می‌شود.
پارگی روتاتور کاف
روتاتور کاف مجموعه‌ای از عضلات و تاندون‌ها است که مفصل شانه را ثابت نگه می‌دارد و به حرکت شانه کمک می‌کند. روتاتور کاف از چهار عضله زیر و تاندون‌هایشان تشکیل می‌شود:
- سوپرااسپیناتوس (فوق خاری)
- اینفرااسپیناتوس (زیرخاری)
- ساب اسکاپولاریس (زیرکتفی)
- ترس مینور (گرد کوچک)
معمولاً تاندون‌های روتاتور کاف، یعنی نوارهای بافتی ضخیمی که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند، پاره می‌شوند، البته گاهی اوقات نیز عضله پاره می‌شود. پارگی تاندون فوق خاری از پارگی ساختارهای دیگر شایع‌تر است. آسیب‌دیدگی‌های شدید می‌تواند باعث پاره شدن چند عضله یا تاندون شود. پزشکان برای این که تعیین کنند کدام عضله یا تاندون پاره شده است، تست‌های حرکتی خاصی را انجام می‌دهند.
شانه یخ زده
شانه یخ زده یا کپسولیت چسبنده با درد پیشرونده و خشکی و سفتی شانه همراه است. بیمار درد را در عمق مفصل شانه احساس می‌کند و دردش شب‌ها شدیدتر می‌شود. حرکت دادن شانه در هر جهتی باعث شعله‌ور شدن درد می‌شود و خشکی و کاهش حرکت شانه به مرور بیشتر می‌شود.
پزشکان از علت دقیق شانه یخ زده اطلاع ندارند، اما این عارضه گاهی اوقات بعد از جراحی یا آسیب‌دیدگی شانه بروز می‌یابد. تصور می‌شود که استراحت دادن طولانی مدت به شانه دردناک و آسیب دیده باعث خشک و سفت شدن ساختارهای پیوندی و عضلات شانه می‌شود. شانه یخ زده گاهی اوقات خود به خود بروز می‌یابد و به نظر می‌رسد که بیماران مبتلا به دیابت یا مشکلات تیروئید بیشتر مستعد ابتلا به شانه یخ زده هستند.
اکثر بیماران مبتلا به شانه یخ زده معمولاً ظرف دو سال، با درمان یا بدون درمان بهبود می‌یابند، البته تمام بیماران دامنه حرکتی کامل شانه را بازنمی‌یابند. روند بهبود معمولاً تدریجی است.
دررفتن و ناپایداری شانه
شانه زمانی درمی‌رود که سر گوی شکل بالای استخوان بازو (هومر) از کاسه مفصل شانه خارج شود. دررفتگی شانه می‌تواند پی‌آمد زمین خوردن، آسیب‌دیدگی ورزشی یا سانحه باشد. دررفتن شانه عارضه بسیار دردناکی است.
شانه دررفته معمولاً از جای خود بیرون می‌آید و ظاهر مشخص بدشکلی دارد؛ دور مفصل نیز گاهی اوقات ورم می‌کند یا کبود می‌شود. حرکت شانه دررفته به شدت محدود می‌شود.
پزشکان معمولاً می‌توانند استخوان‌های شانه را با استفاده از مانورهای ملایم جا بیاندازند. قبل از جا انداختن شانه به بیمار داروهای مسکن و آرام‌بخش داده می‌شود.
مفصل شانه گاهی اوقات بعد از دررفتگی، ناپایدار و مستعد دررفتگی‌های مکرر می‌شود. این وضعیت اصطلاحاً ناپایداری شانه گفته می‌شود و باعث می‌شود که بیمار هنگام بالا بردن بازو یا دور کردن بازو از بدن دچار درد و ناپایداری شانه شود. وقتی بیمار بازو را بالای سر می‌برد، احساس می‌کند که گویی شانه در حال از جا درآمدن است.
پارگی قدامی خلفی لابروم فوقانی (SLAP)
دور کاسه مفصل شانه حلقه‌ای بافتی وجود دارد که کاسه مفصلی را عمیق‌تر و مفصل شانه را پایدارتر می‌کند؛ این بافت اصطلاحاً لابروم گفته می‌شود. چنانچه بخش فوقانی لابروم پاره شود یا آسیب ببیند، به این عارضه پارگی SLAP می‌گویند. پارگی لابروم شانه معمولاً نتیجه آسیب‌دیدگی‌هایی مانند افتادن روی شانه یا بازوی دراز شده است، البته بلند کردن مکرر اشیای سنگین یا بالا بردن دست بالای سر نیز می‌تواند باعث پارگی SLAP شود.
از علائم پارگی لابروم شانه می‌توان به احساس درد هنگام بالا بردن دست بالای سر یا پرتاب کردن بازو، صدا دادن شانه، احساس ضعف یا ناپایداری شانه و درد کلی شانه اشاره کرد.
دیگر علل شانه درد
آرتریت با درد پیشرونده مفصلی، حساسیت به لمس، ورم و خشکی مفصل همراه است. روماتیسم و آرتروز گاهی شانه را نیز درگیر می‌کند.
شانه درد گاهی اوقات از مشکلات گردن یا ترکیبی از مشکلات قسمت‌های مختلف نشأت می‌گیرد. شانه درد به ندرت پی‌آمد عفونت، مشکلات عصبی یا تومور است. همچنین درد شانه گاهی دردی است که از نقاط دیگر بدن در شانه منتشر شده است به این درد، درد ارجاعی می‌گویند.
تشخیص
پزشکان غالباً با توجه به علائم و نتایج معاینه بالینی می‌توانند علت شانه درد را تشخیص بدهند. محل احساس درد، احساس درد در زمان استراحت کردن یا حرکت دادن به شانه یا هر دو نکته‌های مهمی برای تشخیص دادن علت شانه درد هستند.
آزمایشهای مربوط به بررسی قدرت و دامنه حرکتی شانه و آزمایش‌هایی برای بررسی وجود نشانه‌های گیر افتادن شانه بخشی از معاینه بالینی است.
چنانچه پزشک احتمال بدهد که شانه درد و نه ضعف علت محدودیت حرکت است، تزریق داروی بی‌حسی موضعی را در شانه توصیه می‌کند. حرکت و قدرت شانه بعد از تسکین درد بررسی می‌شود تا پزشک از تشخیص اولیه مطمئن شود.
آزمایشهای تشخیصی دیگری مانند رادیوگرافی یا اسکن‌های دیگری مانند MRI یا سونوگرافی یا آرتروسکوپی گاهی اوقات توصیه می‌شود. پزشک با انجام دادن آرتروسکوپی می‌تواند داخل مفصل شانه را با استفاده از وسیله کوچکی که دوربینی به سر آن متصل است، مشاهده کند.
درمان شانه درد
درمان با هدف تسکین درد و بازیابی توانایی حرکتی مفصل شانه انجام می‌شود. پزشک روش درمان را با توجه به مشکل شانه انتخاب می‌کند. پزشک مزایا و خطرات و عوارض احتمالی هر روش را به بیمار توضیح می‌دهد و مناسب‌ترین روش درمان را توصیه می‌کند. زمانبندی درمان‌های مختلف به تشخیص علت شانه درد بستگی دارد.
درمان دارویی
درمان شانه درد معمولاً با مصرف مسکن شروع می‌شود. مصرف پاراستامول و داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسین غالباً توصیه می‌شود.
سرما درمانی و گرما درمانی
گذاشتن کیسه یخ روی شانه یکی از روش‌های ساده تسکین شانه درد است. کیسه یخ التهاب را کاهش می‌دهد و چنانچه در چند روز نخست بعد از آسیب‌دیدگی از آن استفاده شود، بیشترین تاثیر را دارد. در مرحله بعد می‌توانید از پک گرمایی استفاده کنید، گرما درمانی متناوب به شل شدن عضلات شانه کمک می‌کند.
استراحت
بعد از اکثر آسیب‌دیدگی‌های شانه لازم است که چند روز به شانه استراحت بدهید. اگر شانه دررفته باشد، باید بعد از آن که شانه جا انداخته شد، برای استراحت دادن به شانه به مدت چند هفته از آتل استفاده کنید.
بااین حال استراحت طولانی مدت برای اکثر مشکلات شانه مناسب نیست، چرا که باعث سفت و خشک شدن عضلات شانه و ساختارهای پیوندی آن می‌شود. بنابراین در عین حال که از انجام دادن فعالیت‌های تشدید کننده علائم خودداری می‌کنید یا این فعالیت‌ها را تغییر می‌دهید، بار سنگین بلند نمی‌کنید و فعالیت‌های بدنی سنگین انجام نمی‌دهید، لازم است شانه را همچنان حرکت بدهید تا عملکرد و دامنه حرکتی کامل شانه را بازیابید.
چنانچه انجام دادن فعالیت‌های روزمره را در اولین فرصت ممکن، بدون آن که دچار درد شوید و در محدوده توانایی خود شروع کنید، می‌توانید از سفت شدن مفصل شانه جلوگیری کنید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی انعطاف‌پذیری و قدرت شانه را افزایش می‌دهد و درد ناشی از اکثر مشکلات شانه را تسکین می‌دهد. متخصص فیزیوتراپی از روش‌های مختلفی برای درمان شانه درد بهره می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ماساژ
- اولتراسوند
- لیزرتراپی
- تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS): در این روش از جریان الکتریکی خفیف برای تسکین درد استفاده می‌شود.
- چسب زدن یا تیپینگ مفصل: تیپینگ مفصل را پایدار می‌کند و درد را حین انجام دادن فعالیت‌های مختلف کاهش می‌دهد.
متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های توانبخشی مخصوصی را برای کشش و تقویت عضلات روتاتور کاف شانه به بیمار آموزش می‌دهد. این تمرین‌ها دامنه حرکتی شانه را افزایش می‌دهد و مشکل سفتی و خشکی شانه را که بعد از یک دوره بی‌حرکتی به وجود می‌آید، برطرف می‌کند. تمرین‌های دامنه حرکتی بعد از تمرین‌های مقاومتی و تحمل وزن برای تقویت عضلات انجام می‌شود.
تزریق استروئید
با توجه به علت شانه درد ممکن است تزریق کورتیکواستروئید برای تسکین کوتاه مدت درد انجام شود. غالباً ترکیبی از کورتیکواستروئید و داروی بی‌حسی موضعی برای کاهش التهاب تزریق می‌شود تا بیمار بتواند شانه را راحت‌تر حرکت بدهد.
جراحی
برخی بیماران دچار شانه درد به جراحی نیاز پیدا می‌کنند. چنانچه بیمار دچار مشکلات روتاتور کاف یا ناپایداری شانه به درمان‌های کم‌تهاجمی و غیرجراحی واکنش مناسبی نشان ندهد، جراحی برای درمان شانه درد توصیه می‌شود. جراحی تعویض مفصل شانه درمانی است که برای درمان بیماران مبتلا به آرتریت پیشنهاد می‌شود.
گاهی اوقات عارضه‌هایی مانند پارگی روتاتور کاف و دررفتگی شانه‌ای که با مانورهای دستی ساده امکان جا انداختن آن وجود دارد، که باید ابتدا با انجام جراحی درمان شود. همچنین جراحی بر روی بیماران جوانی که شانه‌شان دررفته است، با هدف پیشگیری از دررفتگی‌های مکرر انجام می‌شود.
جراحی بسته یا آرتروسکوپی با استفاده از وسیله لوله‌ای مخصوصی انجام می‌شود که دوربینی در سر آن قرار دارد. جراح برشی را روی مفصل شانه ایجاد می‌کند و آرتروسکوپ را با هدف درمان شانه یخ زده، پارگی روتاتور کاف یا پارگی لابروم شانه وارد مفصل می‌کند.
دیگر درمان‌های شانه درد
طب سوزنی تسکین درد کوتاه مدت را برای بیماران دچار اختلالات روتاتور کاف به ارمغان می‌آورد.
شانه یخ زده گاهی اوقات به روشی موسوم به درمان دستی یا دستکاری تحت بیهوشی عمومی درمان می‌شود. ابتدا بیمار بیهوش می‌شود، سپس متخصص درمان دستی شانه را با احتیاط حرکت می‌دهد تا دامنه حرکتی آن افزایش بیابد. در طول این عمل از داروهای شل کننده عضلات نیز استفاده می‌شود.
دیستنشن آرتروگرافی یا هیدرودیلاسیون یکی از روش‌های درمان شانه یخ زده است. متخصص داروی بی‌حسی موضعی، کورتیکواستروئید و سرم نمکی (سالین) را با توجه به تصاویر رادیوگرافی در مفصل شانه تزریق می‌کند. این تزریق درد را تسکین می‌دهد و عملکرد و دامنه حرکتی را افزایش می‌دهد، اما شواهد کافی وجود ندارد که نشان بدهد هیدرودیلاسیون موثرتر از درمان‌های دیگر است.
