گردن درد به احساس ناراحتی و درد کلی در مهرههای گردن گفته میشود. گردن درد علل متفاوتی دارد که شایعترین آنها حالت اندامی نامناسب است؛ البته ابتلا به بعضی بیماریها و وجود اختلالهای ساختاری در گردن، مهرههای گردنی، دیسکهای بین مهرهای، عضلات، مری، حنجره، نای، رگهای خونی، اندامهای لنفاوی، اعصاب، غدد تیروئید و پاراتیروئید نیز میتواند باعث گردن درد شود.
گردن درد جزئی را میتوان به کمک درمانهای خانگی موثری مانند ماساژ و کیسه یخ تسکین داد، اما برای درمان گردن درد شدیدتر باید به متخصصینی مانند متخصص طب فیزیکی مراجعه کرد.
فهرست مطالب
علل گردن درد
گردن درد و علل آن انواع مختلفی دارد. علل گردن درد در گستره وسیعی از حالت اندامی نامناسب گرفته تا مشکلات جدیتری مانند سل گردن متغیر است. شایعترین علل گردن درد به شرح زیر است:
- بیماری دیسک دژنراتیو (فرسایش و ساییدگی دیسک)
- کشیدگی گردن
- آسیب دیدن گردن: ویپلش (حرکت شلاقی گردن)، فتق دیسک یا تحت فشار قرار گرفتن عصب
- عفونت ویروسی گلو باعث ورم کردن غدد لنفاوی و گردن درد میشود.
- سل گردن
- عفونت مهرههای گردن: استئومیلیت و التهاب دیسک عفونی
- مننژیت همراه با خشکی گردن
- فیبرومیالژی
- پلی میالژی روماتیکا
- روماتیسم
پیچ خوردگی یا قفل کردن گردن
برخی افراد وقتی صبح از خواب بیدار میشوند، ناگهان متوجه میشوند که گردنشان به یک سمت کج شده و در همان موقعیت پیچ خورده قفل کرده است. این حالت اصطلاحاً انحراف گردن یا تورتیکولی حاد گفته میشود و پیآمد آسیب دیدن عضلات گردن است.
علت دقیق تورتیکولی مشخص نیست، بااین حال پزشکان معتقدند که علت انحراف گردن میتواند حالت اندامی نامناسب، خوابیدن بدون بالش مناسب یا حمل کردن بارهای سنگین نامتوازن، مثلاً انداختن کیف سنگین روی یک بازو باشد.
تورتیکولی حاد ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد، اما معمولاً ظرف 24 ـ 48 ساعت برطرف میشود. چنانچه انحراف گردن برطرف نشود، برای تسکین علائم آن باید به متخصص طب فیزیکی مراجعه کرد.
ساییدگی گردن
علت گردن درد گاهی اوقات ساییدگی تدریجی استخوانها و مفصلهای گردن است. این نوع آرتریت اصطلاحاً اسپوندیلوز گردن گفته میشود.
اسپوندیلوز گردن پیآمد طبیعی بالا رفتن سن است. این عارضه همواره منجر به بروز علائم نمیشود، اما برخی بیماران به دلیل تغییرات استخوانی با درد و خشکی گردن مواجه میشوند.
عصبهای مجاور در اثر تغییرات استخوانی تحت فشار قرار میگیرند و در نتیجه دردی شروع میشود که در بازوها رو به پایین منتشر میشود. سوزن سوزن شدن و بیحسی نیز در برخی بیماران تجربه میشود. اکثر موارد اسپوندیلوز گردن با بهرهگیری از درمان مناسب ظرف چند هفته بهبود مییابد.
اختلال ویپلش
ویپلش یکی از آسیبدیدگیهای گردن است که در اثر حرکت شدید و ناگهانی رو به جلو، عقب یا طرفین گردن ایجاد میشود.
ویپلش غالباً پس از وارد شدن یک ضربه ناگهانی، برای مثال پس از تصادف خودرو رخ میدهد. تاندونها و رباطهای گردن در اثر این حرکت شدید ناگهانی بیش از حد کشیده میشوند و آسیب میبینند.
ویپلش علاوه بر درد و خشکی گردن با حساسیت به لمس عضلات گردن، کاهش دامنه حرکتی و دردناک شدن حرکات گردن، سردرد و سرگیجه نیز همراه است.
تحت فشار قرار گرفتن عصب
به گردن درد ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب، رادیکولوپاتی گردن نیز میگویند. معمولاً یکی از دیسکهای بین مهرههای گردن برجسته میشود و به عصب فشار میآورد.
چون دیسکهای ستون فقرات محتوای آب خود را به مررو زمان از دست میدهند، و در نتیجه انعطافپذیریشان کمتر و مستعد آسیبدیدگی میشوند، این عارضه در میان سالمندان شایعتر است.
درد را میتوان با مصرف مسکن و رعایت توصیههای متخصص طب فیزیکی آرام کرد، جراحی نیز به برخی بیماران توصیه میشود.
درد پشت گردن
گردن درد غالباً در ناحیههای مجاور پخش میشود، بر عضلات و عصبهای متصل به سر اثر میگذارد و به درد پشت گردن دامن میزند. درد پشت گردن عامل سردردهای تنشی است.
علائم گردن درد
گردن درد با علائم مختلفی همراه است که یکی از شایعترین آنها احساس دردی سنگین در گردن است. چنانچه گردن درد ناشی از ابتلا به عارضههای دیگر باشد، بیماران با علائم زیر مواجه میشوند:
- بیحسی
- گزگز
- حساسیت به لمس
- درد تیز و تیر کشنده
- دشواری در بلع
- نبض زدن
- شنیدن صدای وزوز در سر
- سرگیجه یا دوران سر
- ورم غدد لنفاوی
- آرتریت انحراف گردن
- تومور
گردن درد شدید ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب با علائم زیر همراه است:
- سردرد
- درد صورت
- درد شانه
- بیحسی یا گزگز بازو (پارستزی بالاتنه)
چنانچه عارضهای جدی علت گردن درد باشد، بیمار علاوه بر علائم بالا با درد بالا و پایین کمر نیز روبهرو میشود.
تشخیص گردن درد
چنانچه گردن درد بسیار شدید باشد، پزشک گردن درد را به سادگی پس از بررسی سابقه علائم، معاینه محل درد و ارزیابی شدت، مدت زمان و نحوه انتشار درد تشخیص میدهد.
پزشکان معمولاً سوالات زیر را قبل از تشخیص عارضه مطرح میکنند:
- آیا درد در اثر انجام دادن حرکات خاص سر شدیدتر یا کمتر میشود؟
- آیا گردن در گذشته آسیب دیده است، اگر بله چه درمانهایی انجام شده است؟
همچنین پزشکان سیستم عصبی را جهت بررسی درگیر شدن عصبها معاینه میکنند.
آزمایشهای زیر به منظور تشخیص صحیح گردن درد انجام میشود:
- رادیوگرافی
- سی تی اسکن
- اسکن استخوان
- اسکن MRI
- میلوگرافی
- نوار عصب و عضله (EMG)
- بررسی سرعت هدایت عصبی (NCV)
درمان گردن درد
گردن دردهای جزئی نیاز چندانی به درمانهای پزشکی ندارند و با بهرهگیری از درمانهای خانگی ساده و پایهای مانند استراحت، پک گرم و سرد، کرم بیحسی موضعی، چسبهای مسکن موضعی به خوبی تسکین مییابند.
اما گردن درد شدید طرح درمان متفاوتی دارد که شامل ترکشن (کشش گردن)، گردنبند طبی نرم، طب فیزیکی و فیزیوتراپی (اولتراسوند، ماساژ، درمان دستی)، مصرف دارو، تزریق موضعی کورتیزون یا داروی بیحسی، مصرف شل کنندههای عضلانی و مسکن و عمل جراحی میشود.
طب فیزیکی برای درمان گردن درد
مراجعه زودهنگام به متخصص طب فیزیکی لزوم انجام آزمایشها و درمانهای پرهزینه و وقتگیر بعدی از قبیل MRI، رادیوگرافی، تزریق و مصرف مسکنهای مخدر را از بین میبرد. متخصص اکثر اوقات پس از معاینه بالینی و گفتگو با بیمار میتواند امکان ابتلا به عارضههای جدی را رد کند و درمان مناسب را توصیه کند. متخصص طب فیزیکی از طریق آموزش دادن تمرینهای کششی و تقویتی، حرکات اصلاحی گردن و ماساژ صاف کننده گردن کمک موثری به بهبود گردن درد میکند. متخصصین طب فیزیکی از روشهای زیر برای درمان گردن درد استفاده میکنند:
- اولتراسوند: اولتراسوند درد مفصلی و عضلانی را از بین میبرد.
- تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS ): در این روش از جریانهای الکتریکی ضعیف برای تسکین درد استفاده میشود.
- متحرکسازی (موبیلیزاسیون): این روش نوعی درمان دستی است که با هدف بهبود عملکرد مفصل و کشش عضلات و رباطهای سفت و خشک ناحیه گردن انجام میشود.
- تراکشن: چنانچه تحریک ریشه عصب یا گرفتگی و اسپاسم عضلات علت گردن درد باشد، کشش مستمری به گردن وارد میشود تا درد برطرف شود.
ورزش برای درمان گردن درد
متخصص طب فیزیکی تمرینهایی را به بیمار آموزش میدهد تا آنها را در خانه و کلینیک انجام بدهد. این تمرینها به بهبود حرکت گردن کمک میکند و در عین حال عضلات گردن و بالای کمر را تقویت میکند تا از عود علائم در آینده جلوگیری شود.
منقبض کردن چانه در حالت نشسته
چانهتان را از پایین رو به عقب فشار بدهید و همزمان ستون فقرات را صاف کنید. 5 ـ 10 ثانیه در این حالت بمانید، سپس استراحت کنید. حرکت را 10 ـ 15 بار تکرار کنید.
کشش عضله ذوزنقهای فوقانی
همان طور که بینی را صاف رو به جلو نگه داشتهاید، گوشتان را به شانه نزدیک کنید. با دست به آرامی به سرتان فشار بیاورید تا کشش بیشتری را حس کنید. 10 ـ 15 ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را برای سمت مقابل تکرار کنید.
کشش عضله بالابرنده کتف (لواتور اسکاپولا)
گوشتان را به شانه نزدیک کنید و بینی را به سمت پایین و زیربغل ببرید. برای این که کشش بیشتری را حس کنید، با دست فشار ملایمی را به سر وارد کنید. 10 ـ 15 ثانیه در این حالت بمانید و سپس حرکت را برای سمت مقابل تکرار کنید.
حرکت پارو با کش مقاومتی در حالت ایستاده
آنقدر از دیوار دور شوید تا کشش باند را احساس کنید. باند را به عقب بکشید، آرنجها را کنار پهلو نگه دارید و کتفها را به هم فشار بدهید. یک ثانیه در این حالت بمانید و سپس به وضعیت اولیه برگردید. حرکت را در دو ست 15 مرتبهای تکرار کنید.
جراحی برای درمان گردن درد
چنانچه تحت فشار قرار گرفتن عصب علت گردن درد باشد، جراحی دیسککتومی قدامی گردن برای تسکین گردن درد ضرورت مییابد. دلایل زیر نیز انجام جراحی را ضروری میسازد:
- برداشتن دیسک و یا دیگر ساختارهای آسیب دیدهای که ریشه عصب را تحریک میکنند.
- پایداری مهرههای گردن
- رفع فشار از روی نخاع
حتی پس از جراحی نیز لازم است که درمان توانبخشی و طب فیزیکی انجام شود. متخصص تمرینهای خاصی را برای بازیابی انعطافپذیری و توانایی حرکتی گردن به بیمار آموزش میدهد.
توصیههایی برای پیشگیری از گردن درد
- به حالت اندامی خود دقت کنید، مطمئن شوید که حالت اندامی صاف را حفظ میکنید.
- عضلات گردن را تقویت کنید تا بهتر بتوانند سر را نگه دارند.
- حین کار، رانندگی یا هر فعالیت دیگری که ایجاب میکند سرتان را در یک وضعیت نگه دارید، هر چند وقت یکبار به خودتان استراحت بدهید.
- مدت طولانی در تختخواب یا در حالتی که چند بالش را پشت سرتان گذاشتهاید، مطالعه نکنید.
- با بالا و پایین بردن شانهها به رفع گرفتگی عضلات کمک کنید.
- اگر در شرایط پراسترسی قرار دارید، تمرینهای آرامسازی را برای رفع تنش گردن و شانهها انجام بدهید.
- برای پیشگیری از خشکی و سفتی گردن لازم است که گردن را فعال و متحرک نگه دارید.
اگر هنگام مطالعه رو به جلو قوز میکنید، برای معاینه چشم به چشمپزشک مراجعه کنید.
